استرس یا فشار روانی واکنشی است که بدن به دنبال رویارویی با موانع و چالش های زندگی تجربه می کند، برای مقابله با استرس ،اعتبار افکار منفی خود را به چالش بکشید.
هرچند فقط موانع و چالش ها نیستند که استرس زا هستند، بلکه بسیاری از تغییرات مثبت و منفی که در زندگی رخ می دهد، مانند امتحانات دوران دانش آموزی، آزمون کنکور، جابه جایی جغرافیایی و یا مکانی، ازدواج، بارداری،ترفیع درجه و گرفتن مسوولیت می تواند فشار روانی ایجاد کرده و تعادل روانی فرد را برهم بزند.
گروهی گمان می کنند استرس تنها ناشی از اتفاقات ناخوشایند مانند تصادف، از دست دادن عزیزان، شغل، بیماری و... رخ می دهد در حالی که رویدادهای مثبت مانند ازدواج، بچه دار شدن و نیز هر تغییر خوب دیگری که در زندگی ما اتفاق می افتد ،می تواند استرس زا باشد.
استرس یا فشار روانی واکنش بدن به هر گونه تغییر و برهم خوردن تعادل است که حال می تواند این تغییرات مثبت یا منفی باشد.
بسیاری مواقع استرس علاوه بر آثار روحی آثار جسمی نیز در بدن داردمانند افزایش ضربان قلب،تعداد تنفس،گرم و داغ شدن پریدن عضلات بدن و تکرر ادرار. البته آثار روانی استرس شامل افکار منفی، ترس، اضطراب یا رفتاری مانند بی قرارشدن، رفتارهای اجتنابی، کز کردن و گوشه گیری نیز پیامدهای این بیماری است.
گرچه این رویدادها و یا تغییرات مهم زندگی هستند که استرس ایجاد می کنند، اما عامل اساسی در ایجاد استرس نحوه برداشت ما از این رویدادهاست. وقتی اتفاقی می افتد ابتدا فکر می کنیم که آیا این اتفاق برای ما تهدید کننده است یا خیر؟ پس از آن در مورد نحوه ی برخورد با آن فکر می کنیم. اگر توانایی ما بیشتر از عامل استرس زا باشد در این صورت دیگر آن موقعیت استرس زا نیست.
یک موقعیت استرس زا تلقی می شود که توانایی ما کمتر از آن باشد و در این شرایط است که بدن واکنش نشان می دهد.
عوامل استرس زا (استرسور) ۲ بخش هستند:
1- عوامل بیرونی
اتفاقات منفی و مثبت زندگی مانند ازدواج کردن،جزو عوامل بیرونی محسوب می شوند . اتفاقات منفی مانند افرادی که عزیزانی خود را از دست می دهند، مجازات های دادگاهی و یا رویدادهای بزرگ و کوچکی که هر روزه فرد را درگیر می کند، مانند ایستادن در صف، زندگی در محله های شلوغ یا محله هایی که دارای امکانات کافی نیست؛ همیشه باعث آزار و اذیت افراد می شود.
اندیشمندان معتقدند اگر رویدادهای کوچک به طور پیوسته رخ دهد و همیشگی باشد تاثیرش بیشتر از رویدادهای بزرگ منفی است.
2- عوامل درونی
افکاری که افراد در باره خود، آینده و دیگران دارند نیز می تواند استرس زا باشد.
افرادی که دیگران را همیشه خطرناک، غیرقابل ایمن می دانند این طرز تفکر همیشه باعث می شود افراد در حالت گوش به زنگ باقی بمانند و این حالت باعث تشدید برانگیختگی و استرس می شود.
کسانی که درباره خود مثبت فکر نمی کنند و خودشان را ضعیف و ناکارآمد می دانند آنها نیز استرس را تجربه می کنند و اعتماد به نفس پایینی دارند.
بنابراین این باورهای غلط می تواند یکی از عوامل درونی استرس باشند.
افراد کمال گرا، بدبین و افرادی که انعطاف پذیر نیستند افرادی که 'تکانشی'عمل می (قبل از فکر عمل می کنند) از جمله افرادی هستند که در معرض استرس شدید قرار دارند و بیشتر از دیگران استرس را تجربه می کنند.
چه میزان استرس برای بدن ضروری است
انسان ها برای داشتن یک زندگی طبیعی و سالم به میزان محدودی فشار روانی نیازمند هستند. به نظر می رسد برای این که دستگاه عصبی درست کار کند، لازم است کمی تحریک شود. اما در عین حال، فشار روانی شدید یا طولانی آسیب جسمانی و روانی به بار می آورد.
واقعیت این است که واکنش استرس در بدن یک نوع سازگاری زیستی طبیعی است که به انسان ها کمک می کند تا در صورت رویارویی با شرایط خطرناک و استرس زا با نشان دادن واکنش سریع، جان خود را حفظ کنند.
انسان برای اینکه از حالت یکنواختی خارج شود به میزانی ( حدود 10 تا 20 درصد) در طول روز به برانگیختگی نیاز دارد، طبیعی است همیشه تغییرات مثبت، استرس به همراه دارد و اگر قرار باشد افراد از آن اجتناب کنند، تغییرات اتفاق نمی افتد.
هر چالش و هر تغییر مثبتی می تواند استرس داشته باشد اما سطح استرس انقدر بالا نیست که باعت افت عملکرد فرد شود.
استرسی را مخرب می دانیم که بر سطح عملکرد فرد تاثیر دارد.
سطح استرس یا برانگیختگی خوب تا یک حدی برای زندگی طبیعی لازم است و افرادی که برانگیختگی و تاثیری ندارند خیلی تمایلی به رویاروی با چالش ها دارند .
در بعضی جاها لازم است وقتی می خواهیم یک تغییر مثبت در زندگی ایجاد کنیم خود به پیشواز استرس برویم مانند افرادی که مهاجرت داوطلبانه می کنند.
چه زمانی استرس مخرب است
استرس زمانی مخرب است که روی کارایی فرد تاثیر داشته و باعث افت عملکرد یا رنج فرد شود و فرد کارایی رفتار و ذهنی خود را از دست بدهد که در این موقع می گوییم استرس مخرب است.
چه زمانی به استرس بیماری می گوییم
اگر نتوانیم انرژی حاصل از استرس را از بدن تخلیه کنیم به تدریج سلامت جسمانی و روانی خود را از دست می دهیم.
بر اساس طبقه بندی های انجام شده اگر یک فرد نتواند اتفاق یا یک رویداد منفی طی یک دوره یک تا دوساله کنار بیایید طبیعتا این استرس را بیمار گونه می دانیم، یعنی زمان طولانی فرد نتوانسته با آن موضوع کنار بیایید.
نشانه هایی که نه تنها شدید است بر عملکرد فرد نیز تاثیر دارد کارایی را از دست می دهد و نمی تواند خوب بخوابد مطالعه کند .
بطور کل آدم مقاوم به استرس نداریم و همه انسان ها به نوعی آسیب پذیر هستند اما بعضی کمتر آسیب پذیر هستند و برخی هم مقاوم هستند.
راه حل های مقابله با استرس
برخی افراد مقاوم هستند و نشانه های خفیف تری از خود نشان می دهند و زودتر با این قضیه کنار می آیند، مانند کسانی که همیشه خود را آماده کرده اند با خطر، تغییر و رویدادهای منفی را برای خود یک چالش می دانند نه یک مصیبت یا کسانی که اعتقادات مذهبی دارند و به خدا توکل دارند و نسبت به خودشان باور مثبت دارند از عهده مشکلات برمی آیند و طبیعتا بهتر می توانند با رویدادهای استرس زا مقابله می کنند.
همچنین می توانیم برای مقابله با نشانه های بدنی استرس با انجام دادن برخی تمرین های ساده و آسان مانند مشکلات بی خوابی، تکرر ادرار مشکلات گوارش، سوزش معده و تنفس سریع یوگا ،تنفس دیافگرامی ( شکمی ) ،آرمیدگی و در حالت شدید دارو درمانی پاسخگو است.
کسانی که مقاوم هستند که سبک زندگی سالم، خواب و ورزش مناسب دارند. این راهکارها برای همه جواب می دهد اما بلافاصله نیست اما اگر مداومت کند و پیاده روی داشته باشد کمک کننده است.
برای نشان های شناختی استرس که همان افکار منفی است باید فنون شناخت و تغییر افکار منفی و مبارزه را با آن یاد گرفت که روان شناسان نیز می توانند در این زمینه کمک کننده باشند و مهارت های چالشی را به آنها آموزش می دهد.
ما باید یاد بگیریم چگونه هیجان های خود را مانند خشم تخلیه بکنیم و به شیوه مثبت برای مدیریت استرس حل مساله را یاد بگیرم.
افراد باید مهارت حل مساله، مذاکره را بلد باشند تا در برابر استرس و رویدادهای منفی یا چالش هایی که استرس ایجاد می مقابله کنند تا از هم فرو نپاشند.
پرخوری راه ناسالم مبارزه با استرس
برخی برای مقابله با استرس به پرخوری و ورزش سنگین، سیگار، الکل روی می آورند که راههای مقابله ناسالم با استرس است.
همچنین درد دل کردن با یک دوست یا مشاور و یافتن را حلی برای موضوعی که باعث استرس شده است یکی از راه های مقابله با استرس است.
برخی رویدادهای استرس زا راه حل ندارند و فرد باید با آنها کنار بیاد و برخی مواقع راه حل دارد که باید جست و جو کرد.
اعتبار افکار منفی را به چالش بکشید
بیشتر افراد نگران هستند که مبادا در آزمونی مانند کنکور موفق نشوم یا نمره کم بیاورم که البته بیشتر این افکار منفی است که استرس ایجاد می کند.
به چند شیوه می توان با افکار منفی مقابله کرد که یکی از آنها باید به افکار منفی پاسخ مثبت داد، یعنی وقتی افکار منفی به ما هجوم می آورند باید گفت از کجا مطمئن هستی من موفق نمی شوم یا باز هم تلاش می کنم.
راهکار دوم به به چالش کشیدن اعتبار افکار منفی: به طور نمونه وقتی دانش آموزی دچار استرس زمان امتحان می شود می تواند با چند سوال استرس خود را به چالش کشیده و آن را کنترل کند، مثلا از خود بپرسد از کجا این قدر مطمئن هستی که امتحان را خراب می کنم؟ آیا در گذشته شواهدی دال بر این بوده که من امتحانم را خراب کرده ام؟
البته در این زمینه روان شناسان کمک های خوبی می توانند برای کنترل افکار منفی ارائه دهند.
