نوشته ای درباره پارلمان اروپا، چگونگی کارکرد آن، حزبهای اروپایی در این پارلمان و دیگر سازوکارهای پارلمان اروپایی به قلم آقای علی صمد کنشگر سیاسی و اجتماعی ایرانی بلژیکی.

انتخابات دوره ای پارلمان اروپا
پارلمان اروپا یک نهاد رسمی قانونگذاری در اتحادیه اروپاست. انتخابات برای انتخاب نمایندگان این پارلمان هر پنج سال یکبار در کشورهای عضو اتحادیه اروپا برگزار می شود. پارلمان اروپا تنها نهادی در اتحادیه اروپاست که اعضایش با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. این ارگان یک نهاد رسمی قانونگذاری در اروپای متحد است. پارلمان اروپا بطور مشترک با شورای اروپا (جلسات سران دولت ها) به قانونگذاری و اتخاذ تصمیمات در اتحادیه می‌پردازد.

هشتمین دوره انتخابات در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا در روزهای 22 تا 25 آوریل برای تعیین اعضای پارلمان اروپا برگزار خواهد شد. این انتخابات می شود گفت بزرگترین انتخابات فرا ملی تاریخ می باشد. پس از انتخابات، پارلمان جدید نماینده بیش از 500 میلیون نفر در اروپای متحد خواهد بود. البته در هر کشور عضو اتحادیه اروپا، روز و روش انتخاب نمایندگان بوسیله سیستم انتخابات هر کشور عضو تعیین می شود. در اصل رای دهندگان می توانند رای خود را به جریانات سیاسی و کاندیداهای مستقل و یا به هر دو دهند. البته چنانچه پیشتر متذکر شدیم وضعیت در هر کشور عضو می تواند متفاوت باشد. 28 کشور عضو اتحادیه اروپا دارای حوزه انتخابیه هستند اما پنج کشور (مانند بلژیک، فرانسه، ایرلند، ایتالیا و لهستان) به چند حوزه انتخابیه تقسیم شده اند. سن رای دهندگان در تمام کشورها 18 سال است به استثنای اتریش که 16 سال می باشد.

تعداد نمایندگان پارلمان اروپا و کشورهای عضو اتحادیه
طبق پیمان لیسبون تعداد کل نمایندگان انتخابی می بایست 751 نفر باشد. اما با عضویت کشور کرواسی در سال 2013 در اتحادیه اروپا، 12 کرسی به لیست نمایندگان انتخابی اضافه شد. یعنی اینکه در انتخابات پیش رو، تعداد نمایندگان به 766 عضو بالغ خواهند شد. البته بعد از انتخابات ماه مه 2014، نسبت به وضعیت بوجود آمده، تصمیم گیری جدید برای تطبیق با پیمان لیسبون صورت خواهد گرفت.
اعضای اتحادیه اروپا شامل 28 کشور آلمان، اتریش، اسپانیا، استونی، اسلوواکی، اسلوونی، انگلیس، ایتالیا، ایرلند، بلژیک، بلغارستان، پرتغال، چک، دانمارک، رومانی، سوئد، فرانسه، فنلاند، قبرس، کرواسی، لاتویا، لوکزامبورگ، لهستان، لیتوانی، مالت، مجارستان، هلند و یونان می باشند. در حال حاضر پنج کشور دیگر اروپائی شامل ایسلند، مونتنگرو، صربستان، مقدونیه و ترکیه تقاضای عضویت یا پیوستن به اتحادیه اروپا را کرده اند.

اعضای اتحادیه اروپا شامل 28 کشور آلمان، اتریش، اسپانیا، استونی، اسلوواکی، اسلوونی، انگلیس، ایتالیا، ایرلند، بلژیک، بلغارستان، پرتغال، چک، دانمارک، رومانی، سوئد، فرانسه، فنلاند، قبرس، کرواسی، لاتویا، لوکزامبورگ، لهستان، لیتوانی، مالت، مجارستان، هلند و یونان می باشند. در حال حاضر پنج کشور دیگر اروپائی شامل ایسلند، مونتنگرو، صربستان، مقدونیه و ترکیه تقاضای عضویت یا پیوستن به اتحادیه اروپا را کرده اند.

محل مراکز اصلی نهادهای اروپائی
در حال حاضر اتحادیه اروپا دارای پایتخت رسمی در هیچیک از کشورهای عضو نیست و همه نهادها و ارگان های وابسته به آن در چند شهر مختلف اروپائی متمرکزند.
به عنوان مثال محل استقرار پارلمان اروپا در شهر استراسبورگ است. در این شهر فرانسوی نشست های عمومی سالیانه پارلمان اروپا به مدت 12 هفته طول می کشد، برگزار می شود. در ضمن شورای اروپائی و دادگاه حقوق بشر اروپا در استراسبورگ مستقر می باشند. هر چند که این دو نهاد از اتحادیه اروپا مستقل شده اند.
بروکسل یکی دیگر از شهرهایی است که در مرکز اروپا قرار دارد. در این شهر تمرکز ارگان های عضو اتحادیه اروپا، قابل توجه است. بعنوان نمونه کمیسیون اروپا؛ شورای وزیران و پارلمان اروپا در این شهر مستقر هستند. نشستها و جلسات و کنفرانس های متعددی در این شهر مهم اروپائی برگزار می شود. در ضمن تمام جلسات شورای اروپا( جلسات سران دولت های اروپائی) نیز در بروکسل برگزار می شود.
لوکزامبورگ یکی دیگر از شهرهایی است که دادگاه اروپا، دبیرخانه پارلمان اروپا و بانگ مربوط به سرمایه گذاری اروپائی در آن مستقر است.
در آخر بانک مرکزی اروپا نیز در شهر فرانکفورت آلمان قرار دارد.

زبانهای کاری در نهادهای مربوط به اتحادیه اروپا
در حال حاضر 24 زبان رسمی در اتحادیه اروپا کاربرد دارد. البته تعداد زبان های رسمی کمتر از تعداد کشورهای عضو می باشد. زیرا زبان چندین کشور عضو، مشترک و واحد است. در حال حاضر در سطح اتحادیه اروپا 380 مترجم متون مربوط به این نهاد اروپائی را به 24 زبان ترجمه می کنند. در پارلمان اروپا نزدیک به 4000 مترجم بصورت تمام وقت مشغول بکار ترجمه شفاهی و کتبی هستند. و یک میلیارد یورو از هزینه مالی پارلمان به این بخش اختصاص دارد. در کمیسیون اروپا سه زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی کاربرد روزانه دارد. بارها پیشنهاد شده است که زبان رسمی اتحادیه اروپا یک زبانه و آن هم زبان انگلیسی شود تا بلکه از این طریق هزینه این بخش کاهش یابد. حتی برای زبان دوم نیز زبان اسپرانتو پیشنهاد شده است. می توان چنین تحلیل کرد که در ارزش های مورد احترام پارلمان، یکی از شروط تحقق بخشیدن به دمکراسی این است که نماینده هر کشور عضو بتواند بزبان رسمی خود در اتحادیه اروپا صحبت کند.

جلسات پارلمان اروپا
جلسات پارلمان اروپا در دو شهر بروکسل واقع در بلژیک و استراسبورگ در فرانسه برگزار می شود. اجلاس های عمومی ماهی یکبار در استراسبورگ و جلسات فوق العاده در بروکسل برگزار می شوند. در ضمن بارها تلاش شده است که مرکز پارلمان اروپا فقط در بروکسل مستقر شود و حتی اعضای پارلمان اروپا در خصوص مستقر شدن در بروکسل رای تمایل داده اند اما بدلیل مخالفت فرانسه هنوز این تصمیم گیری به مرحله اجرا در نیامده است.

تعیین تعداد نمایندگان پارلمان در هر کشور عضو
برای یادآوری و اطلاع لازم به تاکید است که پیش از سال 1979، نمایندگان پارلمان اروپا از میان نمایندگان پارلمان ملی کشورها تشکیل می شدند. اما از سال 1979 با توافقی که صورت گرفت دیگر اعضای پارلمان اروپا بر اساس حق رای عمومی مردم هر کشور عضو اتحادیه اروپا، انتخاب شدند.
طبق پیمان نامه ای که میان اعضای اتحادیه اروپا وجود دارد تعداد نمایندگان هر یک از کشورها تعیین شده است. هر کشور دارای سهمیه ای معینی است و هر پنج سال یکبار تعدادی نماینده را در یک انتخابات انتخاب می کنند. طبق پیمان نامه لیسبون، از انتخابات سال 2014، هر کشور عضو باید حداقل دارای شش نماینده در پارلمان اروپا باشد. طبق توافق موجود تعداد نمایندگان کشورهای پر جمعیت نسبت به کشورهای کم جمعییت بیشتر است. بعنوان نمونه برای کشور آلمان سهمیه 96 نماینده و برای کشور بلژیک سهمیه 21 نماینده و برای قبرس 6 نماینده را در نظر گرفته اند. در ضمن دارندگان حق رای از طریق سیستم تناسبی به لیست های بسته و ... رای می دهند. بدین مفهوم که مردم به حزب رای می دهند و نه به کاندید. البته این شیوه در تمام کشورهای عضو یکسان نیست.

پیمان نامه لیسبون میان اعضای اتحادیه اروپا
لزوم انجام اصلاحات و تغییرات در جهت دمکراتیک کردن و شفاف تر ساختن ساختار تصمیم گیری، اداری، سیاست امور خارجه، امنیتی، و مکانیسم عملکرد اتحادیه و ... باعث شده است که اعضای اتحادیه دست به تنظیم و تصویب یکسری قراردادها، پیمان نامه ها در میان خود کنند. با امضای پیمان لیسبون موارد برشمرده در بالا جنبه رسمی پیدا کرد. پارلمان اروپا و پارلمان های ملی کشورهای عضو با این پیمان دارای قدرت تاثیرگذاری نسبتاً بیشتری نسبت به دوره های قبل در سطح اتحادیه اروپا شده اند. در اصل نقش پارلمان در طرح و پیشبرد سیاست هایش در اتحادیه اروپا بشکلی بارزی افزایش تعیین کننده یافته است. در کل می توان چنین تحلیل کرد که با تصویب پیمان لیسبون با وجود نقاط قوت و ضعف آن ، کشورهای عضو اتحادیه از کارآمدی بیشتری نسبت به دوره های قبل، برخوردار شده اند.

ارگان های اصلی اتحادیه اروپا
مهمترین نهادهای اصلی اتحادیه اروپا شامل؛ پارلمان اروپا، کمیسیون اروپا، شورای اتحادیه اروپا، دادگاه اروپا، بانک مرکزی اروپا و ... می باشند. در گذشته رئیس دوره ای شورای اروپا هر شش ماه یکبار در اختیار نخست وزیر یا رئیس جمهور یکی از کشورهای عضو بصورت دوره ای قرار می گرفت. در عمل، دوره کوتاه شش ماهه، باعث کاهش کارآمدی این ارگان شده بود. از دوره گذشته تغییراتی در این ارگان بوجود آمد و رئیس شورای اروپا به مدت دو سال و نیم برای این پست توسط کشورهای عضو انتصاب شد. این بار رئیس ارگان مربوطه از وقت کافی و مناسب برای پیشبرد وظایف جاری شورای اروپا برخوردار است.

چگونگی اتخاذ تصمیمات
بر اساس سیستم جدید پیمان لیسبون تصمیمات با حمایت 55 درصد از کشورهای عضو بشکلی که این رقم بتواند 65 درصد از جمعیت اتحادیه اروپا را تشکیل دهد، اتخاذ خواهد شد. تصمیمات در برخی حوزه های دیگر مانند مالیات ها، تامین اجتماعی، سیاست خارجی و دفاعی با اکثریت آراء انجام می گیرد. در برخی موارد دیگر تصمیم گیری ها بر اساس توافق 28 کشور صورت می گیرد. در واقع اتحادیه اروپا از سیستم پیچیده ای برخوردار است که می تواند درصد مربوط به تصمیم گیری ها را در حوزه های مختلف متفاوت کند.

رابطه پارلمان با کمیسیون اروپا
پارلمان اروپا بر کمیسیون اروپا نظارت می‌کند تا جایی که رئیس و کمیسرهای کمیسیون موظف به اخذ رای اعتماد از پارلمان هستند. کميسـيون وظیفه دارد که پی در پی از کارهايش به پارلمان گزارش دهد. پارلمان اروپا می‌تواند رئیس و کمیسرهای کابینه کمیسیون اروپا را بصورت دسته جمعی استیضاح کند. پارلمان اروپا به همراه شورای اروپا مسئولیت تصمیم گیری در مورد بودجه اتحادیه و نظارت بر مصرف آن را به عهده دارد. در واقع کميسيون قوانين و احکام صادره از طرف پارلمان را به اجرا می گذارد.

انتخابات و تغییر پست های مهم در ساختار اتحادیه اروپا
با انجام انتخابات در پارلمان اروپا به عنوان مهمترین نهاد دمکراتیک در اتحادیه اروپا، تغییرات زیر در ساختار اتحادیه انجام خواهد شد:
- رئیس شورای اروپا تغییر خواهد کرد؛
- رئیس کمیسیون اروپا، بازوی اجرائی اتحادیه اروپا تغییر خواهد کرد؛
- تمام کابینه رئیس کمیسیون اروپا که شامل 28 کمیسر(از هر کشور یک نماینده) است تغییر خواهد کرد؛
- مسئول امور خارجه و امنیتی اتحادیه اروپا خانم کاترین آشتون تغییر خواهد کرد؛
- رئیس پارلمان اروپا تغییر خواهد کرد.
این بار در تعیین مسئولین جدید ارگان های فوق نمایندگان و فراکسیون های پارلمان اروپا دارای رای تعیین کننده در پارلمان هستند و در موارد دیگر تصمیم گیری ها و انتخاب ها با همراهی و مشارکت شورای اروپا(شورای سران) انجام خواهد گرفت. بنابر این در هشتمین دوره انتخابات تلاش برای تغییر اکثریت موجود (احزاب راست میانه، سنتی و محافظه کار) در پارلمان اروپا که در دستان حزب مردم اروپا قرار دارد، دارای اهمیت اولیه است.

گروه های سیاسی موجود در پارلمان اروپا
پارلمان اروپا تنها نهادی در اتحادیه اروپا است که اعضای آن با رأی مستقیم مردم کشورهای عضو انتخاب می‌شوند. اکثر اعضای پارلمان اروپا در گروه‌های سیاسی تقسیم‌بندی شده‌اند و تعداد معدودی از نمایندگان خارج از این گروه‌ بندی‌های سیاسی قرار می‌گیرند. اعضای پارلمان اروپا از 165 حزب سياسی متفاوت تشکیل شده اند. اعضای پارلمان اروپا از نقطه نظر جناح سياسی به دسته های حزبی مختلف تقسيم می شوند. در اصل اعضای پارلمان اروپا نماینده انتخاب کنندگان و احزاب خود هستند. احزابی که مشابه یکدیگر باشند در پارلمان با یکدیگر همکاری کرده و گروههای حزبی تشکیل می دهند. در هر گروه باید دستکم ۲۵ نماینده از حداقل ۷ کشور حضور داشته باشد. حضور در فراکسیون، باعث افزایش نفوذ نماینده بر تصمیمات می‌شود و حزب، بودجه‌ای حیاتی از پارلمان دریافت می‌کند. فراکسیون های مختلف سياسی پارلمان اروپا شامل هفت جریان زیر می باشند:
یک- حزب مردم اروپا - دموکراتهای مسيحی که دارای مواضع راست میانه و سنتی هستند. حزب مذکور در ده سال گذشته از جایگاه قدرتمندی در نهادهای مختلف اتحادیه و بسیاری از دولت‌های عضو اتحادیه برخوردار بوده است. این گروه در هفتمین دوره پارلمان اروپا دارای 264 نماینده است و نیز به عنوان اولین گروه بزرگ پارلمان اروپا محسوب می شود.
دو- حزب سوسيال دموکراتهای پارلمان اروپا ( چپ های دمکرات و میانه)- این گروه از سوسیال دموکراسی دفاع می کند و هدف خود را استقرار یک اروپای اجتماعی اعلام می کند. سوسیالیست‌ها اولویت‌های خود را در تضمین اشتغال، با کاهش بیکاری و استانداردهای زندگی علیه رکود، مقابله با تغییر آب ‌وهوا، ارتقای برابری فرصتها و امنیت و ... معرفی می‌کنند. این گروه در هفتمین دوره پارلمان اروپا دارای ۱۸۴ نماینده است و نیز به عنوان دومین گروه بزرگ پارلمان اروپا مطرح است.
سه- حزب ائتلافی ليبرال و دموکراتهای اروپا (لیبرال های راست)- این گروه با ۸۴ نماینده، عنوان سوم را در میان گروه‌های سیاسی پارلمان اروپا در اختیار دارد
چهار- حزب سبزها- متفقين آزاد اروپا (اکولوژیست ها یا سبزها- مواضع میانه و چپ )- این گروه در این دوره متشکل از ۵۵ نماینده است و چهارمین گروه سیاسی پارلمان اروپا است.
پنج- حزب محافظه کاران و اصلاح طلبان اروپا (راست های محافظه کار)؛ این گروه دارای ۵۴ نماینده است و پنجمین گروه سیاسی پارلمان اروپا است.
شش - حزب کنفدراسيون ائتلاف جناحهای چپ اروپا- سبزها و جناح چپ کشورهای اروپای شمالی (چپ های رادیکال و سبز) است. این گروه با داشتن ۳۵ عضو، ششمین گروه سیاسی پارلمان اروپا محسوب می‌شود.
هفت - حزب اروپای آزاد و دموکراتيک (فاشیست ها و ناسیونالیست ها)- ایدئولوژی این گروه را می‌توان در عناصری چون بدبینی و تردید به اتحادیه اروپا، محافظه‌کاری لیبرال، منطقه‌گرایی و دارای ایده های فاشیستی و ناسیونالیستی معرفی کرد. این گروه در هفتمین دوره پارلمان اروپا دارای 32 نماینده است و به عنوان هفتمین گروه سیاسی پارلمان اروپا است.

اهمیت انتخابات پارلمان اروپا
پیشتر متذکر شدیم که با پیمان نامه لیسبون قدرت قانونی پارلمان اروپا افزایش یافته است. وجود تداوم دار بحران اقتصادی، بیکاری، رکورد و ... در اروپای متحد موجب طرح سوالات زیادی نسبت به آینده اروپا در میان شهروندان 28 کشور عضو اتحادیه اروپا شده است. از وضعیت بحرانی فوق جریانات راست افراطی(فاشیست ها و مهاجرستیزها)، ناسیونالیست ها و مخالفین اتحادیه اروپا استفاده تبلیغاتی می کنند و تلاش دارند تعداد نمایندگان خود را در پارلمان اروپا افزایش دهند تا بلکه از این طریق بتوانند سیاسیت های ارگان های متعدد اتحادیه اروپا را با مشکلات اساسی روبرو کنند و امید به تجربه با هم بودن، و حال و آینده یکدیگر را مشترکا ساختن را با وجود تمام تنوعی که در میان 28 کشور اروپائی وجود دارد، به یاس تبدیل کنند. مجوعه مسائل فوق باعث این شده است که نگاه ها به انتخابات ماه مه پارلمان اروپا افزایش یابد. در دو دوره قبل(10 سال گذشته) سیاست های اقتصادی و تجاری اتحادیه اروپا بیش از پیش لیبرالیزه و خصوصی سازی شده است. گرایش نئولیبرالیسم در میان کابینه رئیس این ارگان بشدت تقویت شده است و این ارگان با سیاست ها و طرح های اجرائی خود آسیب های بسیاری را را به اروپای متحد زده است. در دور اخیر رئیس کمیسیون اروپا سعی کرد یکسری طرح ها و پیشنهادات برای انجام رفرم برای کنترل بخش های مالی و بانکی به شورای وزیران و شورای سران اروپا ارائه دهد اما هر بار توسط انگلیس و چند کشور دیگر وتو شده است. و بدین ترتیب رفرم های مذکور بلوکه شدند زیرا توافق در میان رهبران کشورها حاصل نشده است.
جریانات راست میانه و محافظه کار در دو دوره گذشته در تمامی نهادهای اصلی اتحادیه اروپا قدرت را بدست داشتند و موجب بیکاری، بحران های اقتصادی، گرانی و فقیر شدن هر چه بیشتر شهروندان اروپائی شدند. در 10 سال گذشته زندگی برای توده های مردم و شهروندان اروپائی بسیار سخت تر شده است. اکثریتی که در دو دوره قبل در پارلمان اروپا در قدرت بودند را این بار باید همه گونه فعالیت قانونی و دمکراتیک انجام داد تا بلکه این اکثریتی که در حزب مردم اروپا جمع شده اند را با شکست سیاسی روبرو ساخت. همه فاکتورهای موجود دایر بر این است که سوسیالیست های دمکرات، سبزها و چپ های رادیکال، نمایندگانشان در پارلمان اروپا افزایش خواهد یافت. حزب سوسیالیست در بیشتر کشورهای اروپائی در جهت بدست گرفتن قدرت حرکت می کند. بسیاری از نظرسنجی ها دال بر این دارند که احزاب سوسیالیست در اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا، اکثریت کرسی ها را در پارلمان اروپا بدست خواهند آورد.. اگر این نظرسنجی ها به واقعیت تبدیل شوند حزب سوسیالیست اروپائی از دومین حزب بزرگ پارلمان اروپا به اولین حزب آن ارتقا پیدا خواهد کرد. اکثریت اروپائی های ایرانی تبار بدلیل تعلق داشتن به طبقه متوسط در جوامع اروپائی منافع شان ایجاب می کند که در این انتخابات دمکراتیک شانس پیروزی سوسیالیست ها، سبزها و چپ های رادیکال را با رای خود افزایش دهند.

پایان سخن
انتخابات دوره ای برای انتخاب نمایندگان پارلمان اروپا ظرف روزهای آینده در میان 28 کشور عضو اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد. ما اروپایی های ایرانی تبار بیش از سه دهه است که در میان کشورهای غربی اروپا زندگی و کار می کنیم. ما در این کشورها دارای منافع فردی و جمعی هستیم و همانند دیگر مردم این کشورها دارای حقوق شهروندی می باشیم. ایرانی ها جمعیتی چند صد هزار نفره را در اتحادیه اروپا تشکیل می دهند و می توانند برای دفاع از حقوق شهروندی خود در انتخابات آزاد و دمکراتیک این کشورها شرکت فعال کنند و از طریق رای خود دمکراتیسم، تولرانس را تقویت و مخالفت خود را با تبعیض، نژادپرستی و بی عدالتی اعلام کنند.
جریانات سیاسی مترقی و دمکراتیک در کشورهای محل زندگی ما فعالیت سیاسی می کنند و خودشان را برای دفاع از مطالبات شهروندان کاندید کرده اند تا بلکه در پارلمان اروپا و پارلمان ملی بتوانند صدای آنان باشند. شرکت در انتخابات پارلمان اروپا برای ایرانیانی که دارای ملیت یکی از کشورهای اروپائی عضو اتحادیه اروپا هستند دارای اهمیت است. انتخابات در این کشورها بر خلاف جمهوری اسلامی آزاد و دمکراتیک است و هیچ ارگانی نامزدهای انتخاباتی را حذف نمی کند. هر فردی از امکان کاندید شدن برای انتخابات در این کشورها برخوردار است و می تواند آزادانه دست به انتخاب زند و از میان نامزدهای انتخاباتی به هر فردی یا حزبی که مورد علاقه اش است رای دهد. بنابر این شرکت شهروندان اروپائی در انتخابات آزاد و دمکراتیک مدنیت و دمکراسی را هر چه بیشتر تقویت می کند. با انتخاب های خود در این انتخابات، برابری فرصت ها، عدالت اجتماعی، آزادی و دمکراسی و مشارکت مردم را هر چه بیشتر با کمک هم تقویت و تضمین کنیم.

علی صمد
پنجشنبه 22 ماه می 2014
منابع: سایت های رسمی پارلمان اروپا، کمیسیون اروپا و شورای اروپا

آدينه ۲ خرداد ۱۳۹۳ (23-05-2014) 09:59   بازدید: 3031 بار