آیا عرق کردن حد مشخص دارد؟ یک انسان حداکثر چقدر می‌تواند عرق کند؟!
میزان عرقی که یک نفر از خود پس می‌دهد، بستگی به عواملی دارد، مانند:
- اندازه جثه او
- میزان آمادگی بدنی‌اش
- و میزان آب ذخیره شده در بدن یا اصلاحا میزان هیدراته بودن او.
بدن هر انسان حدود سه میلیون غده عرق دارد، بیشترین تراکم این غدد در کف دست‌هاست.
یک انسان در حال فعالیت شدید در گرما، به طور متوسط هر ساعت بین ۰٫۷ تا ۱٫۵ لیتر آب به صورت عرق از دست می‌دهد.
از نظر تئویک اگر کسی را پیوسته در حال ورزش یا فعالیت نگه داریم و مدام آب به او برسانیم، عرق کردن او می‌تواند همیشه ادامه پیدا کند.
حداکثر میزان عرق یک انسان فعال عادی، ۱٫۵ تا ۱٫۸ لیتر در ساعت است، اما یک ورزشکار رقابت ورزشی سه‌گانه می‌تواند در همین زمان ۴ لیتر عرق کند. مثلا بررسی‌ها نشان داده‌اند که در حین یک مسابقه سه‌گانه که متشکل از یک دوی ماراتون، ۲٫۴ مایل شنا و ۱۱۲ مایل دوچرخه‌سواری است، یک ورزشکار ۱۵ لیتر عرق می‌کند!
البته در حین ورزش، زمانی که ما ۳ تا ۵ درصد وزن خود را از دست دادیم، روند عرق کردن تا حدی کند می‌شود.
اگر شما گرسنه باشید، بدن سوخت و سازش را پایین می‌آورد و کمتر کالری مصرف می‌کند، اما وقتی بدن شما کم‌آب باشد، این کم‌آبی باعث متوقف کردن یا کند کردن عرق‌ریزش شما نمی‌شود. در واقع تا زمانی که هیپوتالاموس به اعصاب کنترل‌کننده عرقع پیام عصبی می‌فرستد، عرق کردن ادامه یابد، آخر هیپوتالاموس مرکز کنترل دمای بدن است.
حالا سؤال اینجاست که چه پیش می‌آید، اگر بدن ما عرق نکند؟
حوادث خیلی وحشتاک! اگر دمای بدن از حد مشخصی بالاتر برود، پروتئین‌های بدن شروع به تجزیه شدن یا اصلاحا دناتوره شدن می‌کنند، غشای سلول‌ها از هم می‌پاشد و هر آنچه در داخل سلول‌هاست، به بیرون راه پیدا می‌کند. باکتری‌های داخل روده‌ها به خون راه پیدا می‌کنند و بدن دچار شوک می‌شود.
کل روند ترشح عرق برای این صورت می‌گیرد که بدن ما خنک نگاه داشته شود.
من حس می‌کنم که به طور متوسط بیش از دیگران عرق می‌کنم، آیا بیماری خاصی دارم؟
ممکن است شما تنها بعد از پنج دقیقه ورزش متوسط خیس عرق شوید، در حالی که دوستتان هیچ تظاهری ار عرق کردن نباشد. بعضی از افراد بیشتر از دیگران عرق می‌کنند که به این حالت هایپرهیدروز گفته می‌شود.
کلا نباید زیاد هم نگران باشید، عرق کردن زیاد در گرما، معمولا ناشی از بیماری خاصی نیست و به صورت ذاتی برخی‌ها بیشتر از دیگران عرق می‌کنند. اما در برخی از موارد عرق‌ریزش زیاد ناشی از بیماری‌ها خاصی مثل بیماریهای غده تیروئید، دیابت یا عفونت است. البته افرادی که اضافه وزن دارند یا از آمادگی بدنی خارج شده‌اند، هم بیشتر عرق می‌کنند.
اما اگر حرارت ملایم باشد، شما عصبی نباشید، تب نداشته باشید و مثلا در حین تماشای یک فیلم عرق زیاد کنید، این را دیگر باید پیگیری کنید.
چیز دیگری که باید به آن توجه کنید این است که عرق‌ریزش شما موضعی است، یا عرق از همه بدنتان بیرون می‌زند.
در یک تا سه درصد مردم، عرق‌ریزش بیش از حد از یک نقطه خاص بدن دیده می‌شود، مثلا آنها دچار عرق‌ریزش زیاد از زیربغل، کشاله ران، سر، صورت، کف دست و کف پا هستند.
این حالت نشان یک بیماری خاص نیست، فقط ناراحت‌کننده است و اصلاحا به آن primary focal hyperhidrosis می‌گویند.
علت این حالت، را اختلال کارکرد جزئی سیستم عصبی می‌دانند. همان طور که گفتیم از نظر پزشکی این عرق‌ریزش موضعی خطری برایتان ندارد، اما می‌تواند کیفیت زندگی شما را برهم بزند.
در مقابل عرق‌ریزش موضعی، حالتی داریم که در آن شخص دچار عرق‌ریزش بیش از حد از همه بدن است. همان طور که اشاره کردم بیشتر این موارد این موارد نشاندهنده بیماری خاصی نستند، اما در تعداد محدودی یک بیماری در کار است.
فهرستی از تعدادی از بیماری‌ها و حالاتی را که می‌توانند منجر به عرق‌ریزش زیاد شوند:
- یائسگی
- حاملگی
- بیماری‌ها تیروئید
- دیابت
- الکلسیم
- بیماریهای عفونی مثل سل
- پارکینسون
- آرتریت روماتوئید
- نارسایی قلبی
- سرطان‌های مثل لوسمی و لنفوم
- اضطراب
- داروهایی مثل داروهای روانپزشکی، داروهای فشار خون، آنتی‌بیوتیک‌ها و مکمل‌ها
در هر کدام از این بیماری‌ها مسلما، عرق کردن بیش از حد تنها علامت بیماری نیست و شما نباید به صرف عرق‌ریزش زیاد نگران باشید که یکی از این بیماری‌ها را دارید.
به صورت خلاصه در چه مواردی باید عرق‌ریزش زیاد را جدی‌تر بگیریم؟
- عرق‌ریزش زیاد در حین شب: مثلا شما برخیزید و ببینید بستر و بالشتان غرق عرق شده
- عرق‌ریزش از کل بدن و نه فقط از نواحی شایع عرق مثل سر صورت، زیربغل، کشاله و کف دست و پا
- عرق‌ریزش به صورت نامتقارن در یک نیمه بدن
- تغییر ناگهانی در عرق کردن، یعنی شمایی که قبلا زیاد عرق نمی‌کردید، یک دفعه زیاد عرق کنید. یا شروع عرق‌ریزش زیاد در میانسالی و پیری.
- تغییر میزان عرق‌ریزش بعد از تغییر داروی مصرفی
- عرق‌ریزش با علایم دیگر مثل خستگی، بی‌خوابی، تشنگی زیاد، افزایش ادرار یا سرفه.
اما همان طور که گفتیم حتی اگر هیچ بیماری خاصی هم مطرح نباشد، خود عرق کردن زیاد، در صورتی که کیفیت زندگی شما را بر هم بزند، باید درمان شود.
اینجا است که می‌رسیم به داروها و درمان‌هایی برای کم کردن عرق‌ریزش:
- رایج‌ترین داروهایی که بدون نسخه هم استفاده می‌شوند اسپری‌ها و لوسیون‌هایی هستند که به صورت موضعی استفاده می‌شوند و حاوی کلرید آلومینیوم هستند. معمولا برای دیدن اثر مثبت آنها باید ۳ تا ۵ روز صبر کرد. ممکن است در برخی از موارد این درمان‌های موضوعی، باعث التهاب پوست شوند.
- شیوه‌ای موسوم به Iontophoresis که در آن با جریان الکتریکی با شدت کم، به صورت موقت غدد عرق را غیرفعال می‌کنند.
- داروهای آنتی کولینرژیک مثل اکسی‌بوتینین، گلایکوپیرولات، پروپانتلین، بنزتروپین.
- بوتوکس: از تزریق بوتوکس هم می‌شود استفاده کرد.
- جراحی: قطع اعصاب دخیل در عرق‌ریزش مثلا با شیوه endoscopic thoracic sympathectomy.
بدیهی است که در مواردی که یک بیماری مثل بیماری تیروئید، بیماری عفونی یا دیابت مطرح باشد، درمان عرق‌ریزش زیاد، درمان بیماری اصلی است و نه درمان علامتی.
يک پزشک
