نمک خوراکی حاصل ترکیب دو عنصر سدیم و کلر است. اثرات نمک بر فشار خون به علت وجود عنصر سدیم در این ترکیب است.
در افرادی که سطح سدیم خون بالا و سطح پتاسیم پایین است خطر افزایش فشار خون که خود مسبب بیماری‌های قلبی و سکته است، افزایش می‌یابد.
به گزارش ایسنا در حال حاضر مصرف سدیم در جهان در حال افزایش و مصرف پتاسیم در حال کاهش است. افزایش دریافت پتاسیم در حد توصیه شده، فشار خون را کاهش می‌دهد. کاهش مصرف سدیم نیز فشار خون را کاهش داده و از مرگ ناشی از بیماری‌های قلب و عروق جلوگیری می‌کند.
بنا بر اعلام وزارت بهداشت، در حال حاضر در کشور ما نوعی از نمک‌های خوراکی تولید می‌شود که از پتاسیم به جای سدیم در ترکیب آن استفاده شده است. این نوع نمک (نمک پتاسیم) فقط در داروخانه‌های کشور جهت مصرف برخی گروه‌های خاص از جمله افراد مبتلا به فشار خون بالا قابل عرضه است.
بایدها و نبایدهای مصرف نمک پتاسیم
نمک پتاسیم برای درمان و جلوگیری از کاهش سطح پتاسیم در افرادی است که به سبب مصرف داروهای "مُدر" یا برخی داروهای دیگر، یا برخی بیماری‌های خاص ممکن است دچار افت پتاسیم خون شوند. این نوع نمک با تجویز پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین بدون تایید پزشک نباید از نمک پتاسیم یا مواد غذایی کم نمک (کم سدیم) استفاده شود؛ چرا که در این محصولات غذایی برای حفظ طعم شوری از مقادیر زیادی پتاسیم استفاده شده است که مصرف آنها موجب افزایش بیش از حد پتاسیم خون خواهد شد. در برخی بیماری‌ها و یا در صورت مصرف بعضی از داروها مصرف غذاهای حاوی پتاسیم بالا باید محدود شود.
در صورت مصرف نمک پتاسیم ممکن است لازم باشد با انجام آزمایش خون، سطح پتاسیم خون، تحت نظر پزشک به طور مرتب کنترل شود.
نکاتی درباره سدیم
سدیم به طور طبیعی در انواع غذاها یافت می‌شود؛ به عنوان مثال در شیر و خامه تقریبا معادل 50 میلی‌گرم سدیم در هر 100 گرم ماده و در تخم‌مرغ تقریبا معادل 80 میلی‌گرم سدیم در هر 100 گرم ماده وجود دارد.
سدیم در غذاهای فرآوری شده به میزان بیشتری وجود دارد؛ در نان (تقریبا معادل 250 میلی‌گرم سدیم در هر 100 گرم ماده)، در گوشت‌های فرآوری شده (تقریبا معادل 1500 میلی‌گرم سدیم در هر 100 گرم ماده)، در اسنک‌هایی مانند چیپس، پفک و ذرت بو داده (تقریبا معادل 1500 میلی‌گرم سدیم در هر 100 گرم ماده) و در چاشنی‌ها و سس‌ها مانند سس سویا (تقریبا معادل 7 میلی‌گرم سدیم در هر 100 گرم ماده).
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که میزان مصرف سدیم در بالغین باید کمتر از 2 میلی‌گرم در روز (معادل حدود پنج گرم نمک) باشد. در سنین پایین‌تر (2 تا 15 سال) حداکثر میزان توصیه شده برای مصرف سدیم معادل میزان توصیه شده برای بزرگسالان است که باید بر پایه میزان نیاز کودکان به انرژی تنظیم شود.
نکاتی درباره پتاسیم
منابع غذایی پتاسیم عبارتند از: حبوبات مانند لوبیا و نخود (تقریبا معادل 13 میلی‌گرم پتاسیم در هر 100 گرم ماده)، مغز دانه‌ها مانند گردو، فندق، پسته و بادام و ... (تقریبا معادل 600 میلی‌گرم پتاسیم در هر 100 گرم ماده)، سبزیجات مانند اسفناج، هویج و جعفری (تقریبا معادل 550 میلی‌گرم پتاسیم در هر 100 گرم ماده)، میوه‌هایی مانند موز و خرما (تقریبا معادل 300 میلی‌گرم پتاسیم در هر 100 گرم ماده).
فرآوری مواد غذایی سبب کاهش میزان پتاسیم آن می‌شود. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که میزان مصرف پتاسیم در بالغین باید حداقل 3510 میلی‌گرم در روز باشد. در سنین پایین‌تر (2 تا 15 سال) حداکثر میزان توصیه شده برای مصرف پتاسیم معادل میزان توصیه شده برای بزرگسالان است که باید بر پایه میزان نیاز کودکان به انرژی تنظیم شود.
مصرف زیاد نمک یا غذاهای شور چه عوارضی خواهد داشت؟
فشار خون بالا، سکته قلبی، پوکی استخوان، سرطان معده، آسم، ادم یا ورم از عوارض مصرف زیاد نمک طعام است.
برای پیشگیری از افزایش فشار خون و بیماری‌های قلبی به چه نکاتی باید توجه کرد؟
- میزان نمکی که هنگام پخت به غذا اضافه می‌کنید را کاهش دهید.
- برای اجتناب از مصرف بی‌رویه نمک؛ بر سر سفره از نمکدان استفاده نکنید.
- غذاهای کنسرو شده و بسیاری از مواد غذایی بسته‌بندی شده و آماده دارای مقادیر زیادی نمک هستند، به همین دلیل بهتر است مصرف این مواد غذایی را محدود کنید.
- برای بهبود طعم غذا و کاهش مصرف نمک در هنگام تهیه غذا به جای نمک از سبزی‌های تازه و معطر، سیر، لیموترش، آب نارنج، آویشن، شوید و ... استفاده کنید.
- مصرف غذاهای شور مانند آجیل شور، انواع فرآورده‌های غلات حجیم شده (پفک، چاکلز و ...) چیپس، انواع شور نظیر خیارشور و کلم شور، ماهی دودی، سوسیس و کالباس و غذاهای کنسروی را کاهش دهید.
- جوش شیرین که ممکن است در انواع نان و کیک به کار رود دارای مقدار زیادی سدیم (عنصر موثر نمک) است. بنابراین در افرادی که به علت ابتلا به بیماری محدودیت مصرف نمک دارند، مصرف مواد حاوی جون‌شیرین هم باید بسیار محدود شود.
نمک یددار تصیه شده چیست و چرا باید فقط از این نوع نمک استفاده کنیم؟
- نمک تصفیه نمکی است که ناخالصی‌های نامحلول مانند فلزات سنگین و همچنین ناخالصی‌های محلول مانند آهک، شن و ماسه طی فرآیندی در کارخانه حذف شده است.
- نمک خوراکی باید از نوع یددار و تصفیه شده باشد. نمک‌های تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا میزان ید را بهتر و به مدت بیشتر حفظ می‌کنند.
- نگهداری و ذخیره کردن نمک یددار به مدت طولانی (بیش از یک سال) موجب از دست رفتن بخشی از ید آن می‌شود. برای حفظ ید در نمک، باید نمک را دور از نور و رطوبت و در ظرف در بسته پلاستیکی، چوبی، سفالی و یا شیشه‌های رنگی و تیره نگهداری کرد و جهت اضافه کردن آن به غذا در زمان طبخ، نمک را در انتهای پخت اضافه نمود تا ید آن در حداکثر مقدار حفظ شود.
- نمک تصیه نشده به علت داشتن ناخالصی در افرادی که سابقه بیماری‌های گوارشی، کلیوی و کبدی دارند و حتی مصرف مداوم آن در افراد سالم منجر به بروز ناراحتی‌های گوارشی، کلیوی، کبدی و حتی کاهش جذب آهن در بدن می‌شود.
- همواره به تاریخ مصرف نمک و وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت روی بسته‌بندی نمک‌ها توجه کنید.
- دقت کنید که عبارت «نمک یددار تصفیه شده» بر روی بسته بندی نمک درج شده باشد و از خرید هر گونه نمک با عنوان «صادراتی صنعتی» و یا «نمک دریا» خودداری کنید.
نمک باید به مقدار بسیار کم مصرف شود و همان مقدار نیز تنها از نوع تصفیه شده یددار باشد.
