هدف از بهداشت دهان و دندان، رعایت اصول خاص بهداشتی و تمیزکردن دهان و دندان جهت حفظ سلامت بافت‌های دندانی و دهان است و ساده‌ترین وسیله تمیزکردن دهان و دندان در منزل مسواک می‌باشد.
رعایت بهداشت دهان و دندان باید از همان ابتدای تولد آغاز شود. پاک کردن لثه‌های کودک توسط یک گاز یا لیف مرطوب در این دوران توصیه می‌گردد. با رویش اولین دندان‌های شیری، که در حدود ۶ ماهگی آغاز می‌شود، تمیز کردن دندان‌ها اهمیت بیشتری می‌یابد.
مسواک
از آنجا که پاک کردن و از بین بردن پلاک دندانی در سطوح مختلف دندان‌ها اولین قدم برای پیشگیری از پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه‌ای است و این عمل به طور مؤثر تنها به وسیله مسواک انجام می‌گیرد؛ بنابراین انتخاب مسواک که عمل فوق را به خوبی انجام دهد خیلی مهم می‌باشد.
مشخصات مسواک طبی
دسته مسواک باید به راحتی در دست جای گرفته و مواد به کار رفت در آن بی‌ضرر باشد.
طول قسمت موئی آن در حدود ۳ سانتیمتر و عرض آن یک سانتیمتر باشد.
نوک موهای مسواک نباید نوک‌تیز و ساینده باشد.
تعداد کلاف‌های موئی و یا نایلونی آن در حدود ۲۰ تا ۴۰ کلاف، برحسب کوچکی یا بزرگی مسواک باشد.
تعداد رشته‌های نایلونی و یا موئی در هر کلاف حدود ۲۰ تا ۴۰ رشته برحسب نرمی و زبری موهای مسواک می‌باشد که این تعداد در مسواک‌های نرم بیشتر از مسواک‌های زبر است.
آزمایش‌های مختلف نشان داده‌اند که چنانچه قسمت موئی مسواک به شکل ۸ باشد (یعنی قسمت جلوی مسواک یک کلاف و بعد به تدریج مانند مثلث کلاف‌هایی قرار گیرند)، امکان پاک کردن پلاک میکروبی و بقایای غذا از بین دندان‌ها بیشتر است.
به هر حال باید توجه داشت که در هنگام مسواک‌زدن کلیه سطوح قابل دسترس دندان‌ها به خوبی مسواک زده شوند؛ به نحوی که پس از پایان مسواک، تمام سطوح دندان‌ها از توده لعابی میکروبی پاک شده و هیچ نوع خرده و باقیمانده غذا در بین دندان‌ها و سطوح مختلف آن باقی نمانده باشد. عمل فوق امکان‌پذیر نیست، مگر با روش صحیح مسواک زدن. با رویش دندان‌های خلفی، استفاده از مسواک توسط والدین برای کودک توصیه می‌شود. وظیفه مسواک‌زدن حداقل تا زمان مدرسه رفتن کودک به عهده والدین می‌باشد. مسواک توصیه‌شده برای کودکان مسواکی است استاندارد که سر آن نرم و کوچک باشد. معمولا دو بار مسواک‌زدن در روز برای کودک توصیه می‌شود که یک نوبت آن حتما باید هنگام شب قبل از خواب باشد. زمان کافی جهت مسواک‌زدن حدود دو تا سه دقیقه است.
در کودک روش مسواک‌زدن افقی است. در این روش مسواک به موازات سطح افقی روی دندان‌ها قرار گرفته و با حرکت مالشی به سمت جلو و عقب رانده می‌شود. سطح جونده دندان‌ها را نیز حتما باید با حرکت جلو و عقب مسواک تمیز کرد. غالبا مصرف خمیردندان فلورایددار از ۲ تا ۳ سالگی توصیه می‌شود. در ابتدا، مقدار خمیردندان به اندازه یک نخود کوچک کافی است، که با افزایش سن کودک می‌توان آن را افزایش داد.
خمیردندان
امروزه جهت بهتر تمیز کردن سطوح دندان‌ها در هنگام مسواک‌زدن از خمیر دندان استفاده می‌شود. مواد عمده و اصلی خمیردندان‌ها عبارتند از:
مواد ساینده برای پاک و تمیزکردن دندان. یکی از اجزای مهم خمیردندان، مواد ساینده آن است. اگر مواد ساینده و پاک‌کننده نرم و ملایم باشند، دندان‌ها خوب تمیز نمی‌شوند. از طرفی اگر قوی و زبر و ساینده باشند، سبب فرسایش و سپس حساسیت دندان‌ها می‌گردند.
مواد صابونی برای تمیز کردن دندان به وسیله ایجاد کف و همچنین سهولت حرکت مسواک.
اسانس و مزه‌های مختلف برای خوش‌طعم کردن خمیردندان که معمولاً نعنا و پونه است.
رنگ، که باعث تنوع خمیردندان‌ها می‌شود.
مواد داروئی مختلف مانند فلوراید، کلروفیل، هگزاکلروفن و غیره.
مواد روغنی مانند گلیسیرین و بالاخره مواد غلیظ‌کننده که موجب غلظت مناسب و حالت خمیری می‌گردد.
انواع خمیردندان
بر اساس مواد تشکیل‌دهنده خمیردندان و مورد مصرف آن، خمیردندان‌ها به سه گروه اصلی تقسیم میشوند:
خمیردندان‌های فلورایددار
این خمیردندان‌ها پوسیدگی دندان‌ها را کاهش می‌دهند. طبق مطالعات انجام شده مصرف این خمیردندان‌ها به مدت طولانی و از دوران کودکی، تا ۴۴ درصد از میزان پوسیدگی می‌کاهند و در نتیجه کمک بزرگی به پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها می‌‌کنند. (در این نوع خمیردندان‌ها معمولاً فرمول آن و یا کلمه فلورایددار را به زبان کشور سازنده روی آن می‌نویسند).
خمیردندان‌های سفیدکننده
اینگونه خمیردندان‌ها دارای مواد ساینده و پاک‌کننده صابونی و قوی هستند که باعث تمیزی و سفیدی و شفافیت دندان‌ها میشوند. این خمیردندان‌ها برای دندان‌های سالم و قوی مناسبند (با نظر دندانپزشک)، ولی برای دندان‌هایی که دارای پوسیدگی‌های متعدد و مینای ضعیف هستند، نامناسب می‌باشند.
خمیردندان‌های کاهش‌دهنده حساسیت دندان
این خمیردندان‌ها در کم کردن حساسیت دندان‌ها به خصوص حساسیت طوق دندان‌ها مؤثرند. برای گرفتن نتیجه مطلوب، باید به مدت طولانی مصرف شوند و برای تهیه نوع مناسب حتماً با دندانپزشک مشورت گردد. ماده مؤثر این خمیردندان‌ها معمولاً نیترات پتاسیم و یا استرانسیوم و غیره می‌باشد. بنابراین باید براساس نوع دندان‌ها و یا دستور خاص دندانپزشک، خمیردندان مناسب را انتخاب کرد. چنانچه منظور تمیزکردن دندان‌ها باشد، از خمیردندان‌های سفیدکننده و اگر هدف کاهش پوسیدگی باشد، از خمیردندان‌های حاوی فلوراید و بالاخره در مواردی که رفع حساسیت شدید دندان‌ها موردنظر باشد، باید از خمیردندان‌های ضدحساسیت استفاده نمود.
نخ دندان
استفاده از نخ دندان نیز پس از بسته شدن فضاهای بین دندانی از ۳ تا ۴ سالگی به بعد (توسط والدین) توصیه می‌شود. این وظیفه تا حدود ۹ سالگی بر عهده والدین خواهد بود.
