پوست بزرگترين عضو بدن و وظيفه آن ذخيره چربي، خنک نگهداشتن بدن و ساختن ويتامين D در بدن است و بدن را از عفونت، نور، از دست رفتن آب و ساير مايعات و زخم برداشتن حفاظت مي کند.
سرطان پوست بيماري است که در آن سلولهاي بدخيم از بافت پوست نشات مي‌گيرند و به طور نامنظم و فزاينده‌اي تکثير و به طريقي از سيستم ايمني و دفاعي بدن عبور مي‌کنند بدون اينکه موجب عکس‌العمل تدافعي و تهاجمي در سيستم ايمني بدن شوند.
مهمترين عامل پيشتاز و مستعد سرطان پوست، جهش در DNA سلول بر اثر اشعه ماوراي بنفش است که منجر به آغاز تراريختي سلول و سرطاني شدن آن ميشود.
با توجه به نوع سلول پوستي که دچار تراريختي و سرطان شده است اشکال مختلفي از سرطان پوست هست که هر کدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند. شايع‌ترين اشکال سرطان پوست عبارتند از:
1 ـ سرطان سلولهاي بنياني يا پايه
2ـ سرطان سلولهاي فلسي
3ـ سرطان سلولهاي ملانوسيست ( ملانوما)
سرطان سلولهاي بنياني
سرطان سلولهاي بنياني شايع‌ترين نوع سرطان پوست به شمار مي آيد و نسبت به ديگر اشکال سلولهاي سرطاني پوست خطر کمتري دارد. سرطان سلولهاي بنياني که در پايه اپيدرم (لايه خارجي پوست) قرار دارند سرعت رشد کم و آرام داشته و به ندرت گسترش مي‌يابند.
سبب شناسي سرطان سلولهاي بنياني پوست عبارت است از: در معرض تابش نور شديد آفتاب قرار گرفتن بدن از جمله صورت، گوشها، گردن، سر، شانه‌ها و پشت، تماس با مواد شيميايي مانند آرسنيک و مواد راديو اکتيو، جراحتهاي باز، سوختگي، خالکوبي و واکنشهاي حساسيتي نسبت به واکسن.
کسانی که پوست و موي روشن و چشم آبي، سبز و خاکستري دارند و همچنين اشخاصي که مشاغل آنها در فضاي باز است و به طور متوالي در معرض نور آفتاب هستند نيز از خطر بالا تري براي ابتلا به سرطان سلولهاي بنياني پوست برخوردارند.
نشانه ها هشدار دهنده سرطان بنياني پوست
- زخمهاي بازي که خونريزي در آن پس از سه هفته يا بيشتر ترميم نيافته باشد.
- لکه سرخ يا حساسيتي که ممکن است حالت خشکي درد و يا خارش داشته و بهبود نيابد.
- بر آمدگي شفافي که به رنگ صورتي، قرمز، سفيد است و يا در افراد با پوستهاي تيره به رنگ قهوه‌اي و سياه نمايان شود و گاهي با خال اشتباه گرفته ميشود.
- لکه صورتي که با حاشيه بر آمده و فرو رفتگي خشک در مرکز آن همراه است در اين مورد با رشد لکه، رشته‌هاي نازک رگهاي خوني ممکن است بر سطح آن ايجاد شود.
سرطان سلولهاي فلسي پوست
سرطان سلولهاي فلسي دومين شکل شايع سرطان پوست به شمار مي‌رود که مي‌تواند تمام بدن از جمله لايه‌هاي مخاطي را در بر گيرد. اکثر اشکال سرطان سلولهاي فلسي مدتها به لايه اپيدرم محدود مي‌ماند و در صورت درمان نشدن به لايه هاي زيرين پوست سرايت کرده و بافتهاي ديگر را مورد تهاجم قرار مي‌دهد.
در معرض تابش نور شديد آفتاب قرار گرفتن اعضاي بدن مانند صورت، گردن، اطراف گوشها، پوست سر بدون پوشش مو، دست، شانه، پشت بدن و لب پايين دهان از جمله علل ابتلا به اين نوع سرطان است.
زخمهاي باز، تابش اشعه ايکس و تماس با مواد شيميايي مانند آرسنيک و فراورده هاي نفتي از ديگر عوامل ابتلا به سرطان سلولهاي فلسي پوست است. درمان توسط داروهاي سرکوبگر سيستم دفاعي بدن احتمال ابتلا به اين نوع سرطان پوست را افزايش مي‌دهد. نشانه هاي ابتلا به اين نوع سرطان در موارد بسيار معدودي در پوستهاي تندرست ديده شده است که پژوهشگران آن را ناشي از عوامل ژنتيکي تلقي مي‌کنند.
نشانه ها هشدار دهنده سرطان سلولهاي فلسي پوست
- رشد ضايعه زگيل مانند که حالت خشکي پيدا و خونريزي کند.
- لکه فلس مانند با حاشيه نامنظم که ممکن است حالت خشکي و خونريزي داشته باشد.
- زخم بازي که خونريزي داشته و يا خشک شده و براي مدت طولاني بهبود نيافته باشد.
- وجود توده‌اي برآمده که مرکز آن فرو رفته و خونريزي کند. چنين توده اي ممکن است سريع بزرگ تر شود.
سرطان ملانوما
سرطان ملانوما رشد بدخيم سلولهاي ملانوميسم است. اين سلولها رنگدانه تيره پوست، مو، چشم و خال‌هاي بدن را ساخت مي‌کنند. از اين رو تومورهاي ملانوما اکثراً قهوه‌اي و يا سياه است. ولي در موارد معدودي نيز سرطانهاي ملانوم رنگدانه ساخت نکرده و به رنگ پوست صورتي، قرمز و يا بنفش ظاهر مي‌شوند.
ملانوما از خطرناک ترين گونه های اشکال سرطان پوست بشمار مي رود. اين نوع سرطان اگر زود تشخيص داده شود درمان آن 100 درصد امکان پذير است. اما چنانچه حالت تهماجمي پيدا کرده و به ساير بافتهاي بدن سرايت کند درمان آن امکان پذير نخواهد بود .
اشکال سرطانهاي ملانوم به چهار دسته تقسيم مي شوند:
ملانو م سطحي : اين نوع ملا نوم به صورت لکه اي مسطح و يا کمي بر آمده با حاشيه نامنظم ظاهر مي شود. اين لکه ممکن است به رنگها‌ي قهوه‌اي - سياه - قرمز - آبي و يا سفيد نيز ظاهر شود.
لنتيگو ماليگنا: لنتيگو ما ليگنا مانند ملانومهاي سطحي نزديک به سطح پوست رشد مي کند و همراه با سايه هاي برنزه - قهوه‌اي و يا قهوه‌اي تيره همراه است. اين سرطان که به آهستگي رشد مي کند و ممکن است به ملانوم لنتيگو ماليگنا که حالت تهاجمي دارد تبديل شود.
ملانوم اکرال لنتيجينوس: ملانوم اکرال لنتيجينوس پیش از اينکه لا يه هاي عميق تر پوست را در بر بگيرد، ابتدا به طور سطحي رشد مي‌کند. اين نوع ملانوما با ساير اشکال ملانوم دگرگون است زيرا به شکل سايه‌هاي سياه و يا قهوه‌اي زير ناخنها، کف پا و يا کف دست نمايان ميشود. اين نوع سرطان از شايع‌ترين اشکال ملانوما در بين سياه پوستان آمريکايي و آسيايي است و از جمله نادرترين اشکال ملانوما در بين سياهپوستان آفريقايي است.
ملانوم گره‌اي: ملانوم گره‌اي معمولاً جنبه تهاجمي داشته و زماني تشخيص داده ميشود که سطح آن بر آمده شده است. رنگ اين گره‌ها اکثرا سياه و بعضي اوقات آبي، خاکستري، سفيد، قهوه‌اي، برنزه، قرمز و يا همرنگ پوست است. اين نوع سرطان معمولاً در تنه، پا، دست افراد مسن و بر روي سر مردان ديده ميشود. اين نوع سرطان شديدترين و تهاجمي‌ترين نوع سرطان ملانوم است.
الگوهاي درماني سرطان پوست
تظاهرات باليني سرطان پوست در هر شخص دگرگون است از اين رو تعيين درمان مناسب بستگي به سن، وضعيت بدن، سابقه طبي بيمار، پيشرفت بيماري، سازگاري بدن بيمار با دارو و الگوهاي گوناگون درماني دارد.
در مجموع الگوهاي درماني سرطان پوست عبارتند از:
جراحي: برداشتن بافت بدخيم و کمي از بافت تندرست پوست که روش معمول الگوي درماني سرطان پوست است و به اشکال گوناگون انجام مي شود و عبارتند از:
- کرايوتراپي يا استفاده درماني از سرماي شديد براي تخريب بافت. در اين روش ضايعه بدخيم با استفاده از نيتروژن مايع منجمد شده و در نتيجه آن، سلولهاي سرطاني نابود شده و از بين مي روند.
- خشکاندن و تخريب بافتهاي سرطاني از طريق جريان الکتريکي پرفرکانس.
کورتاژ يا پاک کردن سطح مبتلا به بيماري با استفاده از کورت (وسيله قاشقي شکل). در اين روش جراح ضايعه بدخيم را تراشيده و به وسيله کورت پاک و پاکیزه مي کند.
پيوند پوست که بر روي بستر پوست آسيب ديده ناشي از جراحي و برداشتن توده سرطاني حاصل شده انجام مي‌گيرد. درمان ليزري که به وسيله پرتو نوري ليزر، سلولهاي سرطاني برداشته شده و از بين مي روند.
جراحي ميکروگرافي مه: در اين روش ضايعه سرطاني با کمترين صدمه به بافت تندرست برداشته ميشود و طي آن، جراح با استفاده از ميکروسکوپ مقطع بافت سرطاني را مورد بررسي قرار مي‌دهد تا به طور کامل از نابودي سلول سرطاني اطمينان حاصل کند.
راديوتراپي: الگوي درماني ضايعه سرطاني با استفاده از اشعه يونيزان که منجربه انهدام سلولهاي سرطاني و کوچک شدن اندازه ضايعه سرطاني مي شود.
شيمي درماني: استفاده از داروهاي شيميايي منجر به انهدام سلولهاي سرطاني پوست مي شود. براي درمان سرطان پوست دو نوع شيمي درماني هست:
شيمي درماني موضعي که استعمال لوسيون يا کرم بر روي پوست است که منجربه انهدام سلولهاي بدخيم ميشود. در اين روش کرم و لوسيونهاي شيميايي که معمولا دارای اسيد تريکلرو-استيک هستند روي پوست قرار داده مي‌شوند (نبايد روي پوست ماليده شود).
شيمي درماني باليني که داروهاي شيميايي از طريق خوراکي يا تزريق وريدي و يا داخل عضلاني تجويز ميشود.
شيمي درماني الکتريکي: استفاده از الگوي شيمي درماني توأم با ارتعاشات الکتريکي جهت مهار کردن رشد فزاينده سرطان پوست. پرتو درماني: در اين شيوه رنگ به داخل يک وريد تزريق و سپس در تمام بدن منتشر مي شود. پس از چند روز، اين رنگ تنها در سلولهاي بدخيم باقي مي ماند. سپس با تابش نور قرمز رنگ ليزري رنگ درون سلول سرطاني نور را جذب مي‌کند و منجر به عکس العمل فوتوشيميايي که مخرب سلولها است، مي شود.
درمان بيولوژيکي يا ايمنولوژيک که مشتمل بر بازسازي، تحريک، هدايت و تقويت سيستم طبيعي دفاعي بدن بيمار است و با استفاده از آنتي بادي و هدايت سيستم دفاعي خود بيمار جهت مبارزه با سرطان صورت مي گيرد. استفاده از عواملي مانند اينترفرون‌ـ سلولهايي که فعاليت ضدتوموري مستقيم دارند و آنتي بادي هاي مونوکلونال که اثرات تداخل بقاء سلول را دارند، رشد سرطان را کاهش مي دهد.
سرطان پوست يکي از شايع ترين و در عين حال قابل پيشگيري ترين سرطانهاست. بیشتر اشکال سرطان پوست در نقاط برهنه بدن مانند صورت، دست، ساعد و گوش ايجاد ميشود از اين رو پوست بايد در برابر اشعه خورشيد محفوظ بماند و کرمهاي ضد آفتاب مناسب که فاکتور محافظت در برابر آفتاب آنها پانزده يا بيشتر است توصيه ميشود.
