ما نمی‌دانیم چه کسی برای نخستين بار از مشت و مال یا ماساژ کاربرد کرد و چرا اما ماساژ هنری قدیمی‌است که به طلوع تمدن بازمی‌گردد. با سیری در تاریخ متوجه می‌شویم که ماساژ در تمام ملل با فرهنگ‌های متعدد مرسوم بوده و شاید دلیل رواج آن عامه‌پسند بودن آن است، در گذشته مردم بدون اینکه از تاثیرات فیزیولوژیکی و درمانی ماساژ آگاهی داشته باشند و از آن کاربرد می‌کردند، برای نمونه در ضرب‌دیدگی‌ها نخستين اقدام تکان دادن و یا مالش عضو صدمه دیده بوده است.
تاریخچه ماساژ به حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد. در متن کتاب امپراتور زرد (کتاب مرجع طب داخلی چین) برای درمان فلج، تب و لرز به ورزش، ماساژ پوست، عضلات و نیز تمرینات روی دست و پا توصیه شده است.
بقراط در حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد ضرورت کاربرد مالش را به‌عنوان یک درمان، به خصوص در درمان آسیب‌های ورزشی و جنگی به پزشکان گوشزد کرد، اسناد قدیمی دال بر کاربرد ژاپنی‌ها و نیز سایر تمدن‌ها مانند مصر، روم و عرب از ماساژ درمانی موجود است.
ماساژدرمانی به صورت نوین و علمی به وسیله هنریک لینگ (۱۸۳۹-۱۷۷۶ بر پایه ماساژ و ورزش بنیان نهاده شد. دو برادر پزشک آمریکایی به نام جورج و چارلز تیلور پس از تحصیل در سوئد، در سال ۱۸۵۰ این رشته را به آمریکا معرفی کردند، در ملل و اقوامی که در گذشته از ماساژ کاربرد می‌کردند می‌توان از مصری‌ها، ایرانیان، یونانیان، چینی‌ها، نام برد و همین‌طور از میان دانشمندان و اطبای قدیمی که از تکنیک‌های ماساژ کاربرد می‌کردند می‌توان به بقراط و ابوعلی‌سینا اشاره کرد. بقراط به نتایج سودمند مالش و ماساژ در تامین و بازگرداندن نیروی عضلانی افراد تا حدی پی برد و برای درمان بعضی از عوارض مفصلی و عضلانی از این روش کاربرد کرد. او می‌نویسد: «پزشک باید در خیلی چیزها تجربه داشته باشد که یکی از آنها به‌طور قطع ماساژ دادن است.»
امروزه نیز از ماساژ با اهداف متعدد و به شکل وسیع و گسترده‌ای کاربرد می‌کنند و به ویژه در درمان دردهای عضلانی و مفصلی جایگاه ویژه‌ای را نسبت به سایر روش‌های درمانی به خود اختصاص داده است و همچنین در توانبخشی و بازتوانی بیماری‌های متعدد به شکل خاص به کار می‌رود.
● روش‌ها
پزشکان ماساژ را دستکاری بافت‌های نرم بدن می‌دانند که سبب کاهش نگرانی و تنش و ارتقای تندرستی و بهبود می‌شود. این تعریف یک تعریف گسترده است و دست کم ۸۰ نوع دگرگون ماساژ را در بر می‌گیرد. ماساژ سوئدی هنوز برپایه نظامی که لینگ ابداع کرد، انجام می‌شود و گسترده‌ترین روش به کار رفته در آمریکا است.
ماساژ سوئدی به این شکل انجام می‌شود که ابتدا فرد با لباس و یا لباس زیر روی یک تخت ویژه دراز می‌کشد. ماساژور عموما می‌پرسد که آیا فرد دوست ندارد برخی بخش‌های بدنش لمس شود. در صورتی که پاسخ مثبت باشد، این مناطق با یک حوله پوشانیده می‌شود. بدن روغن مالی می‌شود. البته نور ملایم، موزیک و شمع نیز با این مراسم همراه هستند که کاربرد آنها اختیاری است.
در ماساژ سوئدی از پنج تکنیک دگرگون کاربرد می‌شود. روش ضربه‌ای که می‌تواند ملایم یا قوی باشد. در روش ورز دادن از انگشتان و شست برای اعمال فشار به صورت دایره‌ای کاربرد می‌شود. روش مالشی خشن‌تر است. در این روش درمانگر از کف دست و یا حتی ساعد یا بازو برای واردکردن نیرو کاربرد می‌کند. در روش شلاقی ضربات سیلی مانند به صورت ریتمیک و یا به شکل تلنگر به منظور تحریک بافت‌های عمقی وارد می‌شوند.
ماساژ درمانگرها زمینه‌های آموزشی متعددی دارند. بسیاری مطابق استانداردهای وضع شده به وسیله انجمن ماساژ درمانی آمریکا آموزش دیده‌اند. نهادهایی از قبیل کمیته اعتباربخشی ماساژدرمانی بر این امر نظارت داشته و در بسیاری از ایالت‌ها ماساژ درمانگرها نیاز به دریافت پروانه کار دارند. ماساژ صد درصد سوئدی به‌طور معمول در مراکز خاصی چشمه آب معدنی، کلوپ سلامت، ورزشگاه یا کلینیک انجام می‌شود.
درمانگرها همچنین ممکن است تخت‌های قابل حمل را به خانه متقاضیان ببرند. یک جلسه به طور معمول به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. ماساژهای کوتاه‌تر و ارزان‌تر در بسیاری از مکان‌ها از فرودگاه‌ها و هتل‌ها گرفته تا مراکز خرید انجام می‌شوند. در این شرایط، مشتریان با لباس‌های معمولی روی صندلی ویژه ماساژ می‌نشینند. بسیاری از سایر گونه های ماساژ هرکدام با اهداف و ادعاهای خاص خود وجود دارند. این گونه های شامل ماساژ عصبی- عضلانی، ماساژ ورزشی، ماساژ بافت‌های عمقی، ماساژ عضلات صورت و عضله درمانی هستند. دستکاری‌های بافت نرم همچنین در بسیاری از سایر روش‌ها صورت می‌گیرد.
● اهداف
طرفداران ماساژ درمانی عقیده دارند که ماساژ بدن را قوی کرده، بافت‌های صدمه دیده را قادر می‌سازد به حالت طبیعی بازگشته و خود را ترمیم کنند. تئوری‌های زیادی برای توضیح این امر وجود دارند که از آن جمله می‌توان به بهبود گردش خون، خارج شدن سموم از بدن، کاهش تنش، خواب بهتر و فوایدی برای متابولیسم و سیستم ایمنی یاد کرد. پرو پا قرص‌ترین طرفدارها ادعا می‌کنند که ماساژ می‌تواند به بهبود عملکرد تقریبا تمامی بخش‌های بدن کمک کند.
● برخی فواید ماساژ
▪ رفع خستگی
▪ ایجاد آرامش
▪ بهبود جریان خون در بدن
▪ کاهش استرس و تنش‌های روزانه
▪ تقویت عضلات و برنامه‌های توانبخشی
▪ ایجاد طراوت و شادابی پوست
▪ کمک به رفع مشکلات بدخوابی
▪ درمان سیاتیک، کمردرد، آرتروز
▪ تمدد اعصاب
▪ کاهش خطر ابتلا به واریس در افراد مستعد
▪ دادن فرم و زیبایی به ماهیچه‌ها و پیشگیری از به‌وجود آمدن شکل نامناسب ستون فقرات
● منافع ماساژ
حتما تا به حال اتفاق افتاده که دست یا پایتان به صورت اتفاقی به نقطه‌ای اصابت کرده و دردی شدید در آن ناحیه احساس کرده باشید. آیا به یاد می‌آورید که نخستين واکنش شما پس از حادثه چه بوده است؟ دست شما به صورت ناخودآگاه آغاز به ماساژ ملایم منطقه آسیب‌دیده کرده است. به راستی مکانیزم آرایش عملی که اینگونه ناخواسته انجام می‌شود چیست؟ لمس، مالش و ماساژ یک نقطه ملتهب چگونه به التیام و خود اصلاحی آن موضع کمک می‌کند و فرآیند درمانی چنین عملی چیست؟
پاسخ به اینگونه پرسش‌ها از اعصار پیشین مورد توجه دانشمندان شرق دور بوده است و برپایه همین سوالات بود که سیستم‌های درمانی بسیار غنی و عمیق از قرن‌ها پیش به یاری بشر آمده که امروزه به عناوین و القاب متعدد در میان بشر جلوه می‌کند. یکی از مکاتبی که پس از گذشت اعصار، فریادرس بشر در برابر بیماری‌ها و رنج‌های او بوده، مکتب دائو است. عالمان تاریخ پیشینه این مکتب را از پنج تا هشت هزار سال پیش می‌دانند.
امروزه دو رویکرد بدرستی دگرگون از این مکتب وجود دارد، یکی بعد فلسفی و عمیق‌تر آن به نام دائوچیا و دومی بعد مکتبی و دینی به نام دائوچیائو. تعالیم این دو با هم دگرگون و حتی متضاد است. اولی اصول پیروی از طبیعت را می‌آ‌موزد و دومی جدال علیه طبیعت را. اساس این مکتب که به وسیله بزرگ‌ترین مبین آن لائوتزو معرفی شد، بر تعادل است. علم تندرستی دائو، فنگ‌شویی، تایی‌چی، چی‌کونگ و فالون دافا از سرفصل‌های این مکتب است. یکی از فصول این دانش، علم ماساژ است.
ماساژ پیش از آنکه جنبه درمانی داشته باشد، خود نوعی طب پیشگیری است. یک ضرب‌المثل چینی می‌گوید پزشک بیماری را درمان می‌کند و طبیب از بروز بیماری پیشگیری می‌کند، بنابراین ماساژ هم طبابت (پیشگیری) و هم پزشکی (درمان) است. ماساژ درمانی به انسان به عنوان یک کل به هم پیوسته می‌نگرد. دیدگاه کل انگار و یکپارچه این دانش آن‌گونه است که میان بیمار و بیماری تمایز قایل می‌شود. ماساژ هر دو جنبه فیزیکی و روانی را در برمی‌گیرد و در هر جنبه تاثیرات خاص خود را بر جای می‌گذارد.
● نتایج
برخلاف کاربرد گسترده ماساژ، تنها عده کمی از بررسی‌های علمی اثربخشی آن را ارزیابی کرده‌اند. رایج‌ترین کاربردهای درمانی شامل کاهش ناراحتی‌های عضلانی و رفع تنش هستند. اگرچه بسیاری از مردم از ماساژ برای درمان دردها و گرفتگی‌های عضلانی پس از ورزش، به منظور انجام بهتر حرکات ورزشی یا بازتوانی آسیب‌ها کاربرد می‌کنند، مستندات علمی ناچیزی وجود دارند که برتری این روش را بر روش‌های روان‌شناختی و تقویت اعتماد به نفس نشان می‌دهند.
بر طبق نتایج به دست آمده از یک بررسی، ماساژ ممکن است برای کمردرد مداوم بدون علت مشخص سودمند باشد. مطالعه دیگری اثربخشی آن را بر کاهش تنش‌های روانی تایید کرده است اما این روش برتر از موسیقی آرامبخش نبوده است.
بالاخره چند بررسی کوچک نشان داده‌اند که ماساژ می‌تواند در کاهش نگرانی حاصل از فیبرومیالژی، اضطراب و دلهره شدید همراه با برخی درمان‌های طبی و علایم میگرن موثر باشد. همچنین درباره فواید متعدد آن در طب کودکان و بیماری‌های زنان و زایمان ادعاهایی شده است. برای پژوهش اثربخشی ماساژ در پیشگیری یا درمان بیماری‌ها نیاز به بررسی‌های بسیار بیشتر است. متاسفانه این روش‌ها دشوار، کند و پرهزینه هستند. حتی با علاقه دوباره به طب مکمل، تا درک کامل فواید و محدودیتهای ماساژدرمانی راه زیادی باقی است. اما برای بهره‌مندشدن از ماساژ نیازی نیست که تا اعلام نظر دانشمندان صبر کنید.
تنش و نگرانی عضلانی، واکنش فرد به وقایع بیرونی و درونی هستند. ممکن است دانشمندان نتوانند دقیقا به شما بگویند که آیا ماساژ ساختمان یا کارکرد بدن شما را بهبود می‌بخشد یا نه اما آنچه مسلم است اینکه می‌توان از این روش همراه درمان‌های پزشکی کاربرد کرد و از فواید آن بهره برد.
